Διαζύγιο: Τι καταλαβαίνουν τα παιδιά σε κάθε ηλικία

Ο χωρισμός των γονιών αντιπροσωπεύει μία καθοριστική και συχνά τραυματική αλλαγή στον κόσμο του παιδιού – και από τη δική του σκοπιά, την απώλεια της οικογένειας, όπως τουλάχιστον την ήξερε μέχρι εκείνη τη στιγμή. Όταν μαθαίνουν το γεγονός, πολλά παιδιά νιώθουν θλίψη, θυμό και άγχος και δυσκολεύονται να καταλάβουν με ποιο τρόπο θα αλλάξει η ζωή τους. Η ηλικία του παιδιού όταν θα χωρίσουν οι γονείς, επιδρά στον τρόπο με τον οποίο θα αντιμετωπίσει το γεγονός και  στο βαθμό κατανόησης που θα έχει για την νέα δομή της οικογένειας του.  Οι γονείς, γνωρίζοντας τι μπορεί να καταλάβει το παιδί τους ανάλογα με την ηλικία του, μπορούν να διαχειριστούν καλύτερα την κατάσταση και να το βοηθήσουν να προσαρμοστεί ευκολότερα στα νέα δεδομένα.

Βρεφική ηλικία

Κατά τη βρεφική ηλικία, τα μωρά μπορούν να διαισθανθούν την ένταση μέσα στο σπίτι (και ανάμεσα στους γονείς) αλλά δεν μπορούν να κατανοήσουν τις  αιτίες που την προκαλούν. Αν η ένταση συνεχίσει για μεγάλο διάστημα, τα μωρά μπορεί να γίνουν ευερέθιστα, να έχουν συναισθηματικά ξεσπάσματα και να προσκολλούνται στους γονείς, ιδιαίτερα στην παρουσία νέων προσώπων. Συχνά, επίσης, μπορεί να παλινδρομήσουν σε προηγούμενα στάδια ανάπτυξης που είχαν ήδη ξεπεραστεί ή και να παρουσιάσουν καθυστέρηση στην ανάπτυξη τους.

Πώς μπορούμε να διευκολύνουμε την προσαρμογή: Τα βρέφη χρειάζονται συνέπεια και σταθερό πρόγραμμα, καθώς οτιδήποτε γνώριμο τους εμπνέει ασφάλεια. Επομένως, είναι σημαντικό να διατηρούμε το γνωστό, καθημερινό τους πρόγραμμα, και ειδικότερα σε ότι αφορά στο τάισμα και στον ύπνο τους, κατά τη διάρκεια αλλά και μετά την περίοδο του διαζυγίου. Βεβαιωθείτε ότι το μωρό σας έχει κοντά του τα αγαπημένα του παιχνίδια και τυχόν άλλα αντικείμενα (κουβερτάκι, κουκλάκι) τα οποία αγαπά, και αφιερώστε περισσότερο χρόνο κρατώντας το στην αγκαλιά σας, ώστε μέσω της σωματικής επαφής, να αισθάνεται τρυφερότητα και σιγουριά. Ζητήστε τη βοήθεια της οικογένειας σας ή φίλων όπου χρειάζεται, για να μπορείτε να ξεκουράζεστε αρκετά, ώστε να είστε ξεκούραστοι και διαθέσιμοι όταν το μωρό σας είναι ξύπνιο.

18 μηνών έως 3 ετών

Σε αυτή την ηλικία, οι κυρίαρχοι δεσμοί του μωρού είναι με τους γονείς του, οπότε, οποιαδήποτε αναστάτωση στην οικογενειακή του ζωή, είναι μεγάλο πλήγμα και είναι δύσκολο να την κατανοήσει και να την αποδεχτεί. Επιπλέον, τα μωρά σε αυτή την ηλικία είναι εγωκεντρικά, βλέπουν τα πάντα ως συνάρτηση του εαυτού τους, οπότε είναι πιθανό να νομίζει ότι εκείνο έχει προκαλέσει τον χωρισμό των γονιών του. Μπορεί να κλαίει πιο συχνά και να διεκδικεί περισσότερη προσοχή, να παλινδρομήσει σε προηγούμενα στάδια ανάπτυξης (να πιπιλάει ξανά το δάχτυλό του, να αντιστέκεται στην εκπαίδευση τουαλέτας), να αναπτύξει φοβίες εγκατάλειψης, να μην πηγαίνει για ύπνο το βράδυ ή και να φοβάται να κοιμηθεί μόνο του.

Πώς μπορούμε να διευκολύνουμε την προσαρμογή: Αν είναι εφικτό, οι γονείς πρέπει να συνεργαστούν για να σχεδιάσουν ένα σταθερό, σωστό, καθημερινό πρόγραμμα, το οποίο το μωρό να μπορεί εύκολα να ακολουθήσει. Είναι σημαντικό να περνάτε ποιοτικό χρόνο με το παιδί σας και να του προσφέρεται επιπλέον προσοχή και τρυφερότητα. Αν το παιδί σας περνάει χρόνο και με άλλα συγγενικά πρόσωπα (γιαγιά, παππού, θείους, κλπ.) ή άλλα έμπιστα άτομα που το φροντίζουν, ζητήστε και από αυτά να κάνουν το ίδιο. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να προσπαθήσετε να καθησυχάσετε και να διαβεβαιώσετε το παιδί σας ότι δεν ευθύνεται εκείνο για τον χωρισμό σας. Αν είναι αρκετά μεγάλο ώστε να μιλάει, συζητήστε μαζί του για τα συναισθήματά του, ή προσπαθήστε να αποκαλύψετε τα συναισθήματα του μέσα από παραμύθια, διαβάζοντας μαζί βιβλία, ή φανταστικές ιστορίες στο παιχνίδι και διαβεβαιώστε το για την αγάπη σας και την παρουσία σας κοντά του.

3 έως 6 ετών

Τα παιδιά προσχολικής ηλικίας δεν καταλαβαίνουν την όλη έννοια του διαζυγίου και δεν θέλουν οι γονείς τους να χωρίσουν, όση ένταση και δυσαρέσκεια και να υπάρχει στο περιβάλλον του σπιτιού. Πραγματικά, το διαζύγιο είναι μια πολύ δύσκολη «ιδέα» για αυτά τα μικρά που διανύουν την περίοδο  που θέλουν να ελέγχουν το περιβάλλον τους, ακριβώς γιατί αισθάνονται ότι δεν έχουν την δύναμη να ελέγξουν το αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης που απειλεί τον «κόσμο» τους.

Όπως και τα μικρότερα παιδιά, τα παιδιά προσχολικής ηλικίας πιστεύουν ότι είναι υπεύθυνα για τον χωρισμό των γονιών τους. Μπορεί να αισθανθούν ανασφάλεια για το μέλλον τους, θυμό, τον οποίο πιθανότατα να μην εκδηλώσουν, για να μην «επιβαρύνουν» επιπλέον την κατάσταση, να κυριεύονται από δυσάρεστες σκέψεις και ιδέες ή/και να ταλαιπωρούνται από εφιάλτες.

Πώς μπορούμε να διευκολύνουμε την προσαρμογή: Οι γονείς πρέπει να προσπαθήσουν να αντιμετωπίσουν το διαζύγιο με ανοιχτό και θετικό, κατά το δυνατόν, τρόπο, καθώς τα παιδιά σε αυτή την ηλικία τείνουν να υιοθετούν και να αντικατοπτρίζουν τη διάθεση και τη νοοτροπία των γονιών τους. Το παιδί θα χρειαστεί κάποιον για να μιλήσει και έναν τρόπο να εκφράσει τα συναισθήματα του. Μπορεί να ανταποκριθεί καλά σε κατάλληλα για την ηλικία του βιβλία που προσεγγίζουν το θέμα του χωρισμού των γονέων. Όπως και τα παιδιά μικρότερης ηλικίας, έτσι και τα παιδιά προσχολικής ηλικίας χρειάζονται ασφάλεια και σιγουριά. Πρέπει να τα διαβεβαιώσετε ότι θα είστε κοντά τους, ότι θα συνεχίσουν να έχουν την αγάπη, την υποστήριξη και το ενδιαφέρον σας και ειδικότερα για τον γονέα ο οποίος δεν θα μένει μαζί με το παιδί τον περισσότερο καιρό, πρέπει να πειστούν ότι θα μπορούν να τον βλέπουν και να του μιλούν συχνά. Σχεδιάστε ένα πρόγραμμα που να επιτρέπει και στους δύο γονείς να περνούν αρκετό χρόνο με το παιδί κάθε εβδομάδα και τηρήστε το με απόλυτη συνέπεια.